Podcasts en het intellectuele eigendom

Podcasts en het intellectuele eigendom

Podcasts zijn een medium dat ondertussen niet meer is weg te denken, maar het is pas aan het begin van dit millennium ontstaan. Podcasts komen in verschillende vormen voor. Er zijn soorten waarin muziek wordt afgespeeld, actualiteiten worden besproken, misdaadverhalen worden verteld enzovoort. Daarnaast zijn er verschillende kanalen waar podcasts geluisterd kunnen worden. De populariteit van podcasts is in de laatste jaren flink gestegen. Daarom is het verstandig om eens te kijken naar de intellectuele eigendomsrechten die van toepassing kunnen zijn bij podcasts. Er zijn veel verschillende intellectuele eigendomsrechten, maar bij podcasts zijn voornamelijk het auteursrecht en de naburige rechten van belang.

Een van de bekendere intellectuele eigendomsrechten is het auteursrecht. Dit recht geeft de uitsluitende bevoegdheid het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen. Dit houdt bijvoorbeeld in dat iemand die het auteursrecht heeft, iemand anders kan verbieden het werk te verspreiden. Van belang is om te kijken waarop je een auteursrecht kan verkrijgen, De wet geeft verschillende soorten “werken” aan waarop auteursrecht kan rusten. Van bepaalde werken is het vrij duidelijk of het auteursrechtelijke beschermd kan zijn, maar van sommige werken is dat lastiger te bepalen. Neem bijvoorbeeld een gesprek in een podcast. Een auteursrecht op een gesprek klinkt misschien een beetje gek, maar toch is er al eerder over geprocedeerd in Nederland.

Misschien herinneren mensen zich Willem Endstra nog. “Stille Willem” was echter niet altijd stil. Hij heeft namelijk een aantal gesprekken op een achterbank gevoerd met de Criminele Inlichtingen Eenheid. Deze gesprekken zijn beter bekend als “de Endstra Tapes” ,nadat ze werden gepubliceerd in een boek. De zonen van Endstra waren alleen niet erg blij met dit boek en stapten naar de rechter om verdere verhandeling van het boek tegen te houden. Zij dagvaardden de uitgeverij Nieuw Amsterdam wegens een inbreuk op het auteursrecht. De voorzieningenrechter oordeelde dat de boeken niet uit de handel dienden te worden gehaald. Het Hof van Amsterdam oordeelde dat de publicatie van het boek geen inbreuk maakte op het auteursrecht van de erfgenamen. De Hoge Raad heeft vervolgens meer duidelijkheid geschept door twee vereisten verder uit te werken die van belang zijn om te bepalen of een werk auteursrechtelijke beschermd is, dit wordt ook wel de werktoets genoemd.

1. Het voortbrengsel dient een eigen oorspronkelijk karakter (EOK) te bezitten. Dit houdt in dat de vorm niet ontleend mag zijn aan die van een ander werk.

2. Het voortbrengsel dient ook het persoonlijk stempel van de maker (PS) te dragen. Er moet hierbij sprake zijn van een vorm die het resultaat is van scheppende menselijke arbeid en dus van creatieve keuzes en die aldus voortbrengsel is van de menselijke geest.

Aan deze twee eisen wordt in elk geval niet voldaan als het voortbrengsel een vorm heeft die zo banaal of triviaal is, dat daarachter geen creatieve arbeid van welke aard ook valt aan te wijzen.

Er is bij een spontaan gesprek waarschijnlijk geen sprake van een eigen intellectuele schepping, omdat de maker van het gesprek niet zijn creatieve bekwaamheden tot uiting heeft kunnen brengen door het maken van vrije en creatieve keuzes. Hierdoor kan de maker er zijn persoonlijke noot aan geven.

Dit ligt anders bij een interview. Een interviewer kan wel een persoonlijke noot geven aan het interview. Over het algemeen wordt aangenomen dat op een interview een auteursrecht rust. De interviewer geeft vorm aan het vraaggesprek, hij bepaalt waarschijnlijk welke vragen er worden gesteld, in welke volgorde hij dat doet en kan het resultaat op creatieve wijze bewerken. Dit kan al voldoende zijn om het aan te merken als creatieve keuzes. Hierdoor kan de interviewer als auteur worden aangemerkt. De geïnterviewde kan eventueel als medeauteur worden aangemerkt op het moment het interview het resultaat is van een creatieve samenwerking met de geïnterviewde.

In het algemeen kan de geïnterviewde geen aanspraak maken op het auteursrecht wat betreft het gesprek, behalve als hij kan aantonen dat de antwoorden voldoen aan de genoemde voorwaarden.

Een gesprek is misschien niet het eerste wat bij je opkomt bij het maken van creatieve keuzes, maar een interview kan toch als creatief worden aangemerkt. De drempel hiervoor ligt laag maar een gesprek zoals het achterbankgesprek is dus wel te banaal of triviaal om hieraan te voldoen.

Muziek in een podcast

De eerste podcastmakers maakten voornamelijk een soort online radioshows. Hierin werd veel muziek gebruikt. Wanneer je muziek gebruikt in een podcast heb je te maken met meerdere rechthebbenden. Het is daarom aan te raden om een licentie te krijgen voor het gebruik van de muziek. Dit hoeft niet altijd, bijvoorbeeld niet als je in de podcast bepaalde muziekfragmenten gaat vergelijken. Hierbij dient de maker ook te kijken naar de duur van het fragment dat hij gebruikt en of het fragment daadwerkelijk bijdraagt aan het doel waarvoor het gebruikt wordt. Gebruik je de muziek alleen om je podcast te ondersteunen oftewel “leuker” te maken, dien je wel deze licentie te verkrijgen.

Het feit dat je geen geld verdient aan je podcast doet er niet toe. Als jij de podcast maakt en alleen maar aan je gezin laat horen, hoef je in principe geen licentie aan te vragen, maar als jij de podcast bijvoorbeeld online publiceert, is een licentie wel vereist. Dus ook als je als hobbyist een podcast maakt, zonder winstoogmerk, dien je een licentie te bemachtigen.

Wanneer er een artiest komt optreden, is het ook van belang dat de artiest de rechten heeft van de muziek waarmee hij gaat optreden.

Naburige rechten

Verwant aan het auteursrecht zijn de naburige rechten. Deze rechten dienen ter bescherming van de prestaties van onder andere uitvoerende kunstenaars, filmproducenten en fonogrammenproducenten. Naburige rechten zijn verwant aan het auteursrecht, daar refereert het woord naburig aan. Deze rechten zijn bij podcasts van belang, omdat bijvoorbeeld de producent van een podcast deze rechten kan hebben.

Wie heeft er rechten op een podcast

In een podcast kunnen voortbrengselen worden gebruikt waarop anderen een recht hebben. Op de podcast zelf kunnen natuurlijk ook rechten rusten. Op de podcast kunnen onder andere auteurs- en naburige rechten rusten.

In de auteurswet is bepaald dat het auteursrecht wordt toegekend aan den maker of aan diens rechtverkrijgenden. Er moet dus eerst gekeken worden wie de maker is van een werk. In de Auteurswet staat het volgende:

“Behoudens bewijs van het tegendeel wordt voor den maker gehouden hij die op of in het werk als zoodanig is aangeduid, of bij gebreke van zulk eene aanduiding, degene, die bij de openbaarmaking van het werk als maker daarvan is bekend gemaakt door hem, die het openbaar maakt.”

Wanneer iemand een werk vervaardigt in dienst van een ander, heeft “de ander” het auteursrecht, behalve als zij iets anders overeenkomen.

Wel dient men altijd te bedenken of het werk, de podcast in dit geval, überhaupt in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming. Het dient een werk van letterkunde, wetenschap of kunst te zijn en het dient daarbij aan de eerder genoemde werktoets te voldoen.

Op een podcast kan naast een auteursrecht ook een naburig recht rusten. Het voorwerp van een naburig recht van een uitvoerende kunstenaar is de uitvoering. Als de host van de podcast bijvoorbeeld kan worden aangemerkt als uitvoerend kunstenaar,, heeft bij naburige rechten. Hiermee kan hij zich bijvoorbeeld verzetten tegen de openbaarmaking van de podcast.

De producent van een podcast kan eventueel worden aangemerkt als een fonogrammenproducent. Hierdoor heeft hij voor een aantal handelingen het uitsluitend recht om er toestemming voor te verlenen. Een podcast die voor commerciële doeleinden is uitgebracht, kan wel zonder zijn toestemming verder worden verspreid, maar daar dient een billijke vergoeding tegenover te staan.

Verschillende mensen kunnen dus verschillende of dezelfde rechten hebben op een podcast. Bij het auteursrecht is het onder andere afhankelijk van wie aangemerkt kan worden als maker en of het voortbrengsel is aan te merken als een werk zoals bedoeld in de Auteurswet. Ook kunnen er verschillende mensen bij een podcast naburige rechten hebben.

Voordat je een podcast gaat maken is het dus verstandig naar de eventueel betrokken rechten te kijken. Vooral wanneer je gebruik gaat maken van auteursrechtelijk beschermd werk van anderen, zoals muziek. Hiervoor kan je licenties bij verschillende organisaties aanvragen. Als je de podcast met anderen maakt is het verstandig om van te voren afspraken te maken met hen over de eventuele verspreiding van de podcast en de vergoedingen die men krijgt.

Als je dit allemaal te ingewikkeld vindt en je zeker wil weten dat je geen claims aan je broek krijgt, kan je er natuurlijk altijd voor kiezen je podcast niet te publiceren en alleen maar te laten horen in huiselijke kring.